مقدمه
از خدا خواهیم توفیق ادب بی ادب محروم ماند از لطف رب
به نقل از پیامبر اکرم (ص)، سودمندترین مردم کسی دانسته شده است که دیگران از دست و زبان او ایمن باشند احساس امنیت روانی در تعاملات اجتماعی هدیه ای است که از دیگران دریافت میکنیم و در پرتو این احساس است که بستر مناسبی برای بروز توانمندی ها و ارضای نیازهای اجتماعی فراهم می گردد. نقطه ی شروع چنین احساسی و نیز شاخص های رفتاری آن متشکل از صدها و بلکه هزاران مهارت و ظرافت است که در بسیاری از موارد به صورت ناخودآگاه نقش خود را ایفا می کنند. گاهی غفلت از یک نکته ظریف و در ظاهر کوچک رفتاری، هسته ی اولیه فقدان های بزرگی میشود که جبران آن بسیار مشکل ـ اگر نگوییم ناممکن – است. اگر قدمی فراتر، برویم همین غفلت کوچک میتواند نقطه ی آغاز خصومتی دیرپا و دنباله دار شود.
انسان نماینده ی خالق هستی بخش خود بر روی کره ی خاک است و اگر بخواهد نماینده ای کارآمد و درخور باشد، متخلق شدن به اخلاق خالق و متصف شدن به اوصاف او، کوچک ترین رسالتی است که فراروی انسان است. از بی شمار صفت نیکوی خداوندی هر کدام را بخواهیم دنبال کنیم ملتزم به پرورش مهارت های ریز و درشتی در خود هستیم که در نگاه اول بسیاری از آنها چندان حائز اهمیت جلوه نمی کنند. لیکن با قدری تأمل در می یابیم که چیدن میوه ی اخلاق نیکو از باغ مُصفّای انسانیت انسان، نیازمند رفتار ظریف و زیبای باغبان این باغ ـ که همانا کسی جز خود انسان نیست- و خون دل خوردن های فراوان است.
از جانب دیگر ذات انسان بر مَدَنیَّت او مبتنی است؛ ایفای نقش مدنیت نیز مستلزم آگاهی از قواعد بازی های اجتماعی است تا بتوان در یک تعامل مؤثر اجتماعی، هم منشأ اثر بود و هم اثراتی نیکو از دیگران پذیرفت. آغاز چنین فرآیندی بر بنیان برقراری ارتباط اجتماعی استوار است و شالوده ی آن برخورداری از مهارت هایی است که -همان طور که پیش تر گفته شد- در ظاهر کم اهمیت، ولی به واقع بسیار تأثیرگذار هستند. نکته ی قابل ذکر دیگر اینکه تمام مهارتهایی که با مطالعه ی چند سطر پیشین ممکن است به ذهن خطور کند آموختنی و قابل یاد گرفتن در هر مقطع سنی است.
از یک منظر یکی از رسالت های اصلی مربیان تعلیم دیده انتقال دانش و تجربیات به نسل غیر متخصص جامعه در حوزه ی تعلیم و تربیت است. این مطلب مُبیّن یکی از نیازهای روز افزون همه ی اقشار اجتماع است تا در پرتو این انتقال دانش بتوانند رفتار و عملکرد خود را بر اساس مبانی علمی مستدل از یک جانب و فرهنگ بومی و الهی از جانب دیگر تنظیم کنند. نیاز افراد به مباحث ساده شده ی علمی است که رواج شمار فراوانی از آثار نویسندگان سایر فرهنگ ها را در این مرز و بوم دامن زده است. آثاری که چیزی جز ترجمه ی صرف آموزه های فرهنگی دیگران نیست. بسیاری از این آموزه ها از ابعاد مختلف با جامعه ی ایرانی ناهمخوان است. اگر چه میتوان گفت که متعارض است. نپرداختن متخصصان به نیازهای مخاطبان غیرمتخصص و در نتیجه پیامدهای ناگواری در حوزه ی مسائل رفتاری و اجتماعی شده است.
به لحاظ مبانی، ما به سان تشنگان لب دریاییم و تبدیل گوهرهای نهفته در این پیشینه به تزیینات قابل مصرف برای غیر متخصصان، همت بلندی را میطلبد که ممکن است بهای گزافی به خاطر این بلند همتی پرداخته .شود آنچه در این کتاب ملاحظه میشود آغاز گام نهادن و مصروف داشتن همت نگارنده ی آن است تا به این رسالت تربیتی اقدام کند. “آقای هیبتی” پاسخگویی به یک نیاز جدی جامعه را سرلوحه کار خود قرار داده است که این تجربه ی ایشان، اشاره به ظرایف و لطائفی است که در کتاب “رفتارهای پسندیده و اصول شهروندی” ملاحظه می شود به سهم خود از جرأت و جسارت ایشان تقدیر می کنم و چشم امید به قدم های استوارتر ایشان در راه پیوند بین دنیای تخصصی تعلیم و تربیت و جامعه غیر متخصص در این زمینه دارم.
چشم ما بر طلعت آینده باد.
دکتر مسعود حسین چاری
رئیس بخش روانشناسی تربیتی دانشگاه شیراز
پیشگفتار نویسنده
در این مجموعه سعی شده است با زبانی ساده و بدون حاشیه پردازی به بخشی از رفتارهای پسندیده و قواعد نانوشته ی زندگی شهری، که در برقراری ارتباط بهتر شهروندان با یکدیگر و همچنین حفظ نظم در جامعه نقش مهمی ایفا می کنند، اشاره شود.
هر چند پیرامون آداب شهروندی و رفتار پسندیده اجتماعی نکات بسیاری را می توان برشمرد، ولی در کتاب حاضر سعی شده بیشتر به آن موضوعاتی اشاره شود که معمولاً، ما در زندگی روزمره بیشتر با آنها روبرو هستیم. موضوعاتی همچون برقراری ارتباط در خانواده و اجتماع آپارتمان نشینی و همسایگی، رانندگی، رفتار در مکان های عمومی، مصرف بهینه، محیط زیست و … .
این کتاب می تواند مورد استفاده ی عموم شهروندان قرار گیرد. به همین منظور سعی شده رفتارهای پسندیده یک شهروند خوب در موقعیت های مختلف، به طریقی طبقه بندی شوند که هر خواننده بتواند به راحتی با کتاب ارتباط برقرار کند و در مدتی کوتاه نکات مفیدی را مرتبط با موضوع مرور نماید.
امیدوارم شما خواننده محترم از مطالعه مباحث مطرح شده احساس رضایت و خرسندی داشته باشید و بتوانیم گامی هرچند کوتاه در جهت ترویج رفتارهای نیکو و ارتقای سطح فرهنگ عمومی جامعه برداریم.
خوشحال خواهم شد در صورت امکان نظرات شما خوانندگان محترم را از طریق نشانی heybati@yahoo.com دریافت ،نمایم تا ان شاء الله در چاپ جدید مورد توجه و استفاده قرار گیرد.
خلیل هیبتی
نویسنده: خلیل هیبتی
ناشر: موسسه انتشاراتی فرهنگی اشتیاق نور
نوبت چاپ: ۱۳۹۵
تیراژ: ۵۰۰۰ نسخه
تصاویر متن: فرامرز کشتکار
ویراستار: مرتضی هیبتی